بیوفیدبک نوعی تکنیک درمانی است که از آن برای کنترل برخی از عملکردهای حیاتی بدن مانند ضربان قلب، الگوهای تنفسی و پاسخ‌های ماهیچه‌ای استفاده می‌شود. در طول بیوفیدبک، حسگرهای الکتریکی از طریق تعدادی پد به بدن متصل می‌شوند. اطلاعات از طریق این پد‌ها به کامپیوتر منتقل می‌شود. پس از انتقال و جمع آوری اطلاعات، متخصص به بیمار مشاوره می‌دهد تا از طریق آن بتواند تغییراتی در زندگی خود رقم بزند.
بسیاری از افراد نمی‌دانند که وقتی درد یا استرس دارند شرایط بدنشان تغییر می‌کند. به عنوان مثال ضربان قلبشان افزایش یافته، ممکن است سریعتر نفس بکشند و ماهیچه‌هایشان منقبض می‌شود. بیوفیدبک کمک می‌کند تا تغییرات جزئی در بدن ایجاد شود. مثلا در حین تجربه استرس و حملات پانیک می‌توان اقدام به شل کردن عضلات برای کمک به تسکین درد یا کاهش تنش نمود. برخی افراد می‌توانند کاری کنند ضربان قلبشان کند شده یا آرام‌تر نفس بکشند. این شرایط اجازه می‌دهد احساس بهتری داشته باشند.
بیوفیدبک می‌تواند به افراد کمک کند تا روش‌های جدیدی را برای کنترل کردنِ بدن خود امتحان کنند. این روش که یک نوع تراپی بوده می‌تواند بیماری‌های افراد را بهبود بخشیده یا به تسهیل فعالیت‌های روزانه‌ی آن ها کمک کند. برای دریافت مشاوره رایگان تلفنی از متخصصین ما در مراکز علوم اعصاب و روانشناسی سایبر می توانید با شماره 02144206861 تماس بگیرید.
آنچه در این مقاله خواهید خواند:
بیوفیدبک فرآیندی درمانی و آموزشی است. این نوع تراپی به فرد اجازه می‌دهد یاد بگیرد که چگونه فعالیت‌های فیزیولوژیکی بدن و ذهن ِخود را به منظور بهبود سلامت و ارتقای عملکرد تغییر دهد. ابزارهای بیوفیدبک فعالیت‌های فیزیولوژیکی بدن مانند امواج مغزی، عملکرد قلب، نفس کشیدن، فعالیت ماهیچه‌ها و دمای پوست را اندازه گیری می‌کنند. این ابزارها به سرعت و با دقت اطلاعات را جمع آوری می‌کنند. سپس insight یا بازخوردی از کُلیت عملکرد این ارگان‌ها ارائه می‌دهند. ارائه این اطلاعات به بیمار کمک می‌کند تغییرات لازم را در زندگی شخصی خود پیاده سازی کند. به مرور زمان، این تغییرات می‌توانند طبق عادت در فرد تکرار شده و سلامت او را ارتقا دهند. از آن جایی که در مورد این روش اطلاعات نادرست و شبه علمی فراوان وجود دارد، بهتر است قبل از انتخاب ِآن به عنوان یک روش درمانی موثر (در کنار دارو و تراپی) تحقیقات لازم را به عمل آورید.
این نوع تراپی انواع مختلفی دارد. انتخاب نوع بیوفیدبک مناسب برای رسیدن به نتایج مطلوب، وابسته به نظر پزشک و شرایط بیمار است. بهتر است به جای استناد به مطالب آموزشی در اینترنت یا پیشنهاد افراد عادی، نظر یک متخصص را در این خصوص جویا شوید.
نحوه کار در بیوفیدبک تنفسی به این صورت است که حسگرها اطراف سینه و شکم بیمار قرار داده می‌شوند. این کار برای نظارت بر ریتم تنفسی فرد انجام می‌شود. در پایانِ این شیوه‌ی درمانی افراد می‌توانند کنترل بیشتری روی تنفس‌شان به دست آورند. آموزش چگونگی نفس کشیدن و کنترل آن در موقعیت‌های مختلف از جمله هنگام استرس یا خشم شدید بسیار سودمند است.
در این روش حسگرهای مخصوص گوش، انگشتان، مچ دست، قفسه سینه و بالا تنه به بدن بیمار متصل می‌شوند. این روش درمانی برای تعدادی از اختلالات رایج روحی و جسمی از جمله آسم و افسردگی مناسب است.
پاسخ الکتریکی پوست که رسانا بودنِ پوست را نمایان می‌کند، برای اندازه گیری میزان عرقی که روی پوست ایجاد می‌شود کاربردی است. با کمک این روش می‌توان میزان برانگیختگی عاطفی فرد را به خوبی شناسایی کرد. البته عمدتا عرق برای تنظیم حرارت بدن کاربرد دارد. گاهی اوقات احساسات و عواطف باعث تعریق می‌شوند. هرچه فرد در شرایط برانگیختگی بیشتر عرق کند به این معناست که پوستش رساناتر است.
در این روش همچون نمونه‌های دیگر اطلاعاتی در مورد فشار خون بیمار از طریق اتصال دستگاه به بدن وی دریافت می‌شود. اکثرِ این دستگاهها به بیماران کمک می‌کنند به واسطه تکنیک‌های آرام سازی با موفقیت کامل تست را پشت سر بگذارند. این تکنیک‌ها شامل ارائه‌ی نماد‌های تصویری، تمرین‌های مرتبط با نفس کشیدن یا شنیدن موسیقی خاص می‌باشد.
در این روش به واسطه حسگرها می‌توان جریان خون موجود در پوست بدن را به راحتی تشخیص داد. بسیاری از افراد وقتی که استرس و اضطراب دارند، دمای بدنشان کاهش پیدا می‌کند. چنین دستگاه‌هایی به افراد کمک می‌کنند تا موقعیت‌های ناراحت کننده و اضطراب آور را در زندگی شناسایی کرده و برای کنترل آن چاره اندیشی کنند.
در این روش سنسورها به بخش‌های مختلف بدن متصل شده و اطلاعات را به دستگاهی به اسم EMG منتقل می‌کنند. این دستگاه روی فعالیت الکتریکی و منقبض شدن ماهیچه‌ها نظارت می‌کند تا تغییرات عضلات را طبق زمانبندی از پیش تعیین شده رهگیری نماید.
برخی افراد نوروفیدبک را با بیوفیدبک اشتباه می گیرند. در این خصوص مقاله ای تحت عنوان ” تفاوت نوروفیدبک و بیوفیدبک چیست؟ “ در سایت مراکز علوم اعصاب و روانشناسی سایبر موجود می باشد. نوروفیدبک (الکتروانسفالوگرام) برای بررسی و اندازه گرفتن فعالیت امواج مغزی کاربرد دارد. سنسورها به سر افراد متصل می‌شوند و سیگنال‌های خاصی از مغز مورد رهگیری قرار می‌گیرند. از نوروفیدبک برای درمان بی ضرر و غیر تهاجمی بیماری‌های مرتبط با مغز و ذهن مانند بیش فعالی، سردرد‌های شدید در حد میگرن، اعتیاد به مواد مخدر یا مشروبات الکلی، استرس، افسردگی و غیره استفاده می‌شود.
بیوفیدبک اغلب به عنوان یک روش آموزشی در نظر گرفته می‌شود و کاربرد درمانی آن در اولویت دوم است. با کمک این روش درمانی می‌توان به افراد آموزش و تمرین‌های لازم را ارائه داد تا بتوانند مهارت‌های جدید در زندگی خود کسب کنند. این روش به اغلب بیماران کمک می‌کند تا در شرایط خاص بتوانند چالش پیش رو را پشت سر گذاشته و به پایداری لازم دست پیدا کنند. یک جلسه درمانی بیوفیدبک اغلب بین 30 تا 60 دقیقه طول می‌کشد. حدود 4 الی 6 جلسه لازم است تا بتوان شرایط فرد را ارزیابی نمود. شایان ذکر است که گذراندنِ 8 تا 10 جلسه نیز غیر معمول نیست. بسیاری از مردم در طی جلسات طولانی‌تر می‌توانند عملکرد بهتری داشته باشند. طول درمان و تعداد جلسات مورد نیاز به عوامل مختلفی بستگی دارد که از جمله آن ها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
در طول یک جلسه معمولی بیوفیدبک روال زیر طی می‌شود:
• حسگرهای الکتریکی به نواحی خاصی از بدن بیمار متصل می‌شوند.
• این حسگرها به یک دستگاه اندازه گیری وصل هستند و بازخورد‌های دریافت شده از طریقِ بدن فرد را دریافت و ضبط می‌کنند.
• در طول جلسه، درمانگر بیمار را از طریق تمرینات ذهنی مختلف که ممکن است شامل تکنیک‌های تجسم، مدیتیشن، تنفس یا آرامش باشد راهنمایی می‌کند.
• در انتهای جلسه اطلاعات دریافتی از طریق بدن بیمار به همراه آنالیز‌های انجام گرفته روی آن به وی نشان داده شده و توضیحاتی در مورد شرایط موجود ارائه داده می‌شود.
نکته: برای اینکه بیوفیدبک دارای نتیجه‌ی قابل استناد باشد، بیمار باید منفعل بودن را کنار بگذارد. وی می‌تواند با انجام تمرین‌های ارائه شده توسط متخصص (روانپزشک) در میان جلسات به پیشرفت و بهبود روند درمان خود کمک کند.
دو نوع دستگاه بیوفیدبک داریم. نخستین گروه از دستگاهها در کلینیک‌ها یا مطلب پزشکان مورد استفاده قرار می‌گیرد. دومین گروه از دستگاهها در بازار برای استفاده شخصی در دسترس هستند. به یاد داشته باشید که اکثر این دستگاهها، از نظر ایمنی یا اثربخشی توسط سازمان غذا و دارو ارزیابی نشده‌اند. حتما پیش از اقدام برای خرید دستگاه‌های گروه دوم با متخصص مشورت کنید.
نکته: بسیاری از تولید کنندگان دستگاه‌های بیوفیدبک شخصی ادعا می‌کنند که بیمارانی که دارای میگرن، ضعف کف لگن، خروپف، افسردگی، بیش فعالی، اوتیسم و اختلالات خواب هستند با کمک این دستگاهها به زودی درمان می‌شوند. اغلب این ادعاها اغراق آمیز هستند. بسیاری از تحقیقات انجام شده چنین ادعاهایی را ثابت نمی‌کنند. بهتر است قبل از خرید آن ها تحقیقات لازم را انجام دهید. باید در کنار این روش درمانی داروهای تجویز شده توسط پزشک را میل کرده و تمرینات لازم را انجام دهید تا به نتیجه اثربخش دست پیدا کنید.
بیوفیدبک به بسیاری از مشکلات جسمی و روانی افراد کمک می‌کند که برخی از آنان به شرح زیر می‌باشند:
مانند سایر رویکردهای درمانی، بیوفیدبک هم مجموعه‌ای از جنبه‌های مثبت و منفی دارد. این روش در عین حال که برای گروهی از افراد موثر و کاربردی است، ممکن است برای عده‌ای دیگر مفید نباشد. حتما پیش از تصمیم گیری برای انتخاب این روش درمانی ریسک‌ها و خطرات مرتبط با آن را مد نظر قرار دهید. دلیل جذاب بودن یا محبوب بودن این روش درمانی برای افراد را می‌توان به دلایل زیر ربط داد:
به طور کلی این روش بی‌خطر است، اما برای همه مناسب نیست! دستگاه‌های بیوفیدبک روی افرادی که مشکلات پزشکی دارند (مانند مشکلات ضربان قلب یا برخی بیماری‌های پوستی) کار نمی‌کنند.
محققان هنوز در حال تحقیق بر روی نتایج و کاربرد این روش درمانی هستند. بیوفیدبک در بسیاری از زمینه‌های پزشکی به عنوان یک درمان جایگزین برای اختلالات خلقی و اضطراب کاربرد دارد. طی تحقیقات انجام گرفته مشخص شده است که بیوفیدبک و نوروفیدبک پتانسیل بالایی برای درمان اختلالات خلقی و اضطرابی، از جمله PTSD، اختلال اضطراب فراگیر و افسردگی در بزرگسالان دارند. همچنین نوروفیدبک، تمرکز را بهبود می‌بخشد و بیش فعالی را در افراد مبتلا به ADHD کاهش می‌دهد.
در یک تحقیق مشخص شد که بیوفیدبک افسردگی و تنش عضلانی را کاهش داده و مقابله شناختی را در بیماران مبتلا به کمردرد مزمن بهبود می‌بخشد. بیوفیدبک به بهبود خلق و خو و اضطراب ناشی از پروسه‌ی درمان اختلالات بالینی مانند بیش فعالی، بیماری آلزایمر، بی‌اشتهایی، افسردگی، اسکیزوفرنی، مصرف مواد و PTSD، کمک می‌کند.
اگر پس از خواندن این مطلب و کسب اطلاع از ماهیت، مزایا و کاربرد بیوفیدبک علاقه مند شدید تا این روش را تست کنید، حتما با پزشک متخصص برای تصمیم گیری دقیق‌تر مشورت کنید. در این خصوص می توانید از مشاوره رایگان تلفنی متخصصین ما در مراکز علوم اعصاب و روانشناسی سایبر نیز استفاده کنید.
بیوفیدبک می‌تواند به بسیاری از افراد کمک کند تا کنترل بیشتری بر پاسخ‌ها و رفتارهای فیزیکی خود داشته باشند. انتخاب نوع ِروش درمانی وابسته به علت بروز مشکل بوده و تعداد جلسات انتخابی به شرایط فرد بستگی دارد.
باتشکر از اینکه تا پایان مقاله همراه ما بودید، در صورت تمایل ما را در صفحه اینستاگرم خود نیز می توانید دنبال کنید.
نظر بدهید