اختلال وسواس
اختلال وسواس ، به مجموعه‌ای از فکرها و حس‌های غیر ارادی گفته می‌شود که شخص را مجبور می‌کند تا جهت کاهش فشار و اضطراب، اعمال خاصی را در مورد خود یا دیگران تکرار کند. این اختلال معمولاٌ در اثر دلواپسی‌های غیر معمول در مورد محیط اطراف و یا اشخاصی که کنار ما هستند ایجاد می‌شود. دلواپسی از آلودگی، بی‌نظمی و عدم تقارن وسایل و همچنین ترس از دست دادن یا آسیب به کسانی که دوستشان داریم موجب بروز اعمال وسواس گونه خواهند شد.
شخص مبتلا به اختلال وسواس اعمالی مانند نظافت، بررسی وسایل، نظم بخشیدن، تلفن زدن، تعقیب و ممانعت را به صورت مداوم تکرار می کند. در این زمان فرد به غیر ارادی بودن اعمال خویش آگاه است اما نمی‌تواند آنها را متوقف کند. این اختلال می‌تواند از یک ایده آغاز شود یا تصوری از عملی خاص باشد.
آنچه در این مقاله خواهید خواند:
به طور کلی اختلال وسواس دارای 2 خصوصیت میباشد که عبارتند از: الزام و تکرار مداوم اعمال. فرد نمی‌داند چرا مداوم دست به یک عمل خاص می‌زند، اگر هم بداند، حس می‌کند رفتار درستی دارد و این اطرافیان هستند که او را درک نمی‌کنند. خود را ملزم می‌بیند تا مداوم وسایل را بشوید و یا با اطرافیان خود تماس بگیرد اما دقیقاٌ نمی‌داند چرا؟ آیا در حال مراقبت از سلامتی خود و دیگران است یا صرفاٌ ملزم به تکرار اعمال خود میباشد؟
متخصصان روانشناسی، اختلال وسواس را یک نوع اختلال روانی می‌دانند که عملکرد شخصیت افراد را تحت تأثیر قرار نمی‌دهد و فرد کاملاٌ آگاه است و حین انجام آنها هوشیار میباشد، بلکه این اختلال، بر روی رفتار و تعادل روان افراد نتیجه منفی می‌گذارد و سازگاری آنها با محیط پیرامون‌شان را با مشکل مواجه می‌کند.
از طرفی روان درمانگران اختلال وسواس را یک حس ذاتی و غیر ارادی تعریف می‌نمایند و از آن با عنوان فکر، غرایز درونی یا یک طرز تفکر اشتباه یاد می‌کنند. از دید روان درمانگران، این نوع اختلال، افراد را به خود درگیر کرده و اراده را از آنها می‌گیرد تا آنجا که مجبورند اعمالی را برخلاف تصورات و علایق خود بروز دهند و قادر نیستند به راحتی آن را متوقف کنند. برای دریافت اطلاعات بیشتر در خصوص بهترین مراکز فعال و بهترین پزشک در تهران پیشنهاد می کنیم که مقاله بهترین دکتر درمان وسواس را نیز مطالعه فرمائید.
شناخت انواع این اختلال به شما کمک می‌کند تا بتوانید هرچه بهتر و با آگاهی بیشتر نسبت به درمان وسواس خود و یا اطرافیانتان اقدام نمایید. ممکن است گاهی، یک سری از اعمال به اشتباه، اعمال وسواس گونه برداشت شده و باعث کاهش اعتماد به نفس و عزت نفس اشخاص شوند. با شناخت هرچه بهتر این نوع اختلال می‌توان از چنین برداشت‌های اشتباهی جلوگیری نمود.
اختلال وسواس فکری ریشه در یک یا چند فکر مزاحم دارد. این نوع اختلال برخلاف میل افراد، ذهن آنها را به خود درگیر کرده و آن ها را از متوقف ساختن این فکرها ناتوان می‌سازد. در اختلال وسواس فکری فرد به دنبال یک هدف واهی می‌رود که هرگز به آن نخواهد رسید، همچنین توجه و تمرکز او کاهش یافته یا کاملاٌ از دست می‌رود و نمی‌توانند از پس وظایف و مسئولیت‌های خود برآیند و رفته رفته دچار مشکلات شدید خواهند شد.
در مورد وسواس فکری بیشتر بخوانید.
عبارت است از، اجبار ناشی از فشار افکار مزاحم که منجر به انجام دادن و تکرار یک کار خاص می‌شود. شروع و پایان اعمال اجباری در این نوع اختلال، خارج از کنترل افراد مبتلا است و می‌توانند برای مدت کوتاهی حس آزادی و سبکی در فرد به وجود آورند. مانند نظافت وسایل خانه روزانه چند بار، حمام رفتن بیش از اندازه و یا انجام یک کار به مدت طولانی، به عنوان مثال: جارو برقی کشیدن اتاق به مدت یک ساعت یا بیشتر. برخی مواقع در صورت بی توجهی، اختلال وسواس عملی ، شدت بیشتری یافته و در قالب اعمالی نظیر خودکشی و آسیب زدن به دیگران بروز پیدا خواهد کرد. همچنین، اختلال وسواس عملی می‌تواند در اشکال گوناگونی دیگری نیز ظاهر شود، از جمله:
در گذشته تصور بر این بود که بیشتر خانم‌ها به این نوع از اختلال وسواس دچار می‌شوند اما امروزه با گسترش تحقیقات، مشخص شده فرق چندانی در ابتلای آقایان و خانم‌ها وجود ندارد. در این نوع اختلال فرد دائماٌ احساس می‌کند که در معرض آلودگی ها، میکروب‌ها و ویروس‌ها، گرد غبار یا دود، زباله و دیگر مواد آلاینده، قرار گرفته و باید خود و یا دیگر اجسام آلوده را تمیز کند.
در این نوع از اختلال وسواس عملی، فرد خود را ملزم می‌داند که یک عمل ناشایست انجام دهد. به عنوان مثال فرد بدون هیچ دلیلی با افراد مختلف درگیری لفظی و یا فیزیکی پیدا می‌کند و پس از پایان این درگیری حس سبکی به او دست می‌دهد.
این افراد در هنگام کار کردن، روی یک موضوع بیش از حد تمرکز کرده و از باقی کارها باز می‌مانند. اختلال وسواس آن ها همچنین باعث می شود که آنان نسبت به تقارن وسایل محیط نیز حساسیت بیش از اندازه نشان دهند.
فرد نسبت به شمارش وسایل، پول، پله و هر آن چیزی که در طول شبانه روز با آن سروکار دارد افراط به خرج داده و به طور مداوم حس می‌کند اشتباه شمرده است، پس دوباره اقدام به شمارش می‌کند.
فرد خود را وادار به قدم زدن می‌کند. هرجایی که برود، نمی‌تواند آرام و قرار داشته باشد و خود را ملزم می‌داند که حرکت کند.
فرد به بهانه‌ی این‌که “هر چیز که خوار آید یک روز به کار آید” هرآن‌چه که لازم ندارد را انبار می‌کند این رفتار کاملاٌ خارج از کنترل او است.
این مورد بسته به واکنشی که افراد از خود نشان می‌دهند، هم می‌تواند نوعی اختلال وسواس فکری باشد و هم عملی. گاهی فرد می‌خواهد بهترین باشد و این موضوع تنها ذهن او را مشغول می‌کند. اما در برخی مواقع در قالب عمل درآمده و فرد مداوم برای بهترین بودن تلاش می‌کند و این موضوع در ابعاد گسترده، آسیب زیادی به زندگی و حرفه‌ی او وارد می کند.
نمی‌توان از نقش مؤثر وراثت در ایجاد اختلال وسواس چشم پوشی کرد. اکثر اختلالاتی از این دست از عوامل ژنتیکی منشاء می‌گیرند و به ندرت می‌توان مواردی را یافت که اختلال وسواس، به صورت خود به خودی و بدون دخالت وراثت در فرد بروز پیدا کرده باشد.
مسائل ناخوشایند و پیش‌آمدهای ناگوار زندگی موجب بروز افسردگی که یکی دیگر از ریشه‌های رشد اختلال وسواس است، می‌شود. ابتلا به افسردگی از طریق تأثیر منفی بر اعتماد به نفس، عزت نفس، کم رویی در برقراری روابط اجتماعی، حس بی کفایتی (بیشتر در کودکان) و بالا بردن سطح انتظار افراد از محیط پیرامون‌شان می‌تواند منجر به این اختلال شود.
بیشتر مواقع اختلال وسواس، هم زمان با بلوغ در افراد شکل می‌گیرد و از همان زمان نیز شروع به رشد تدریجی می‌کند. درمان آن در این بازه‌ی زمانی بسیار مؤثرتر خواهد بود. هرچه از طول مدت حضور این اختلال بگذرد، شدت بیشتری یافته و ابعاد گسترده‌تری از زندگی فرد مبتلا را تحت تأثیرات مخرب خود قرار می‌دهد و درمان آن به مراتب با دشواری‌های بیشتری همراه خواهد شد.
در برخی منابع علمی از میزان هوش افراد به عنوان عامل ایجاد اختلال وسواس نام برده شده است. طبق این تحقیقات، معمولاٌ افراد دارای ضریب هوشی متوسط به بالا به احتمال 50 درصد، دچار اختلال وسواس خواهند شد. همچنین در افرادی که حساسیت زیادی نسبت به زندگی خود دارند (وابستگی‌های شدید، انضباط بیش از حد و غیره) این اختلال بیشتر بروز پیدا خواهد کرد.
در صورت عدم توجه به علائم اختلال وسواس و اقدام جهت درمان به موقع، زندگی فرد مبتلا به شدت تحت تأثیرات منفی آن قرار خواهد گرفت. فرض کنید مجبور هستید روزانه 50 بار یا بیشتر دست خود را بشویید، علاوه بر ایجاد مشکلات پوستی، فکر شما نیز آسیب دیده و حتی نمی‌توانید روی کارهای روزانه‌ی خود تمرکز داشته باشید. همچنین در نظر بگیرید که مداوم نگران عزیزانتان باشید. در هر ساعت چند بار به آن ها تلفن بزنید و در موارد بسیار حادتر، مجبور شوید بدون هیچ دلیل و منطق خاصی دنبال آنها بروید و بررسی کنید که دقیقاٌ دارند چه کار می‌کنند. این اعمال غیر ارادی که الزام و تکرار در آنها اجتناب ناپذیر است، در طولانی مدت زندگی و روابط بین فردی شما را مختل می‌کنند.
اختلال وسواس از جمله اختلالاتی است که سن و سال نمی‌شناسد، هم کودکان و هم بزرگسالان می‌توانند به این اختلال دچار شوند اما روند کنترل و درمان این نوع اختلال در کودکان راحت‌تر صورت می‌گیرد. مهم است که والدین گرامی در صورت بروز علائم، سریعاٌ نسبت به درمان آن از طریق افراد متخصص اقدام نمایند.
اختلال وسواس نوعی اختلال است که درمان آن در کودکی به مراتب آسان‌تر از بزرگسالی میباشد. مهم آن است که در همان مراحل ابتدایی روند درمان آن آغاز شود. انواع اختلال وسواس فکری و عملی، دارای دو مشخصه‌ی بسیار مهم اجبار و تکرار بوده و به محض مشاهده‌ی چنین رفتارهایی باید به پزشک متخصص و یا روانکاوان مراجعه نمود. در صورت عدم درمان به موقع، این اختلال می‌تواند ابعاد گسترده‌ای از زندگی شخصی و اجتماعی افراد را تحت تاثیر مخرب خود قرار داده و آنها را از روند معمول زندگی خارج سازد. روزانه شمار زیادی از افراد مبتلا به اختلال وسواس برای شروع روند درمان خود به شعب مختلف مراکز علوم اعصاب و روانشناسی سایبر مراجعه می کنند. برای دریافت اطلاعات بیشتر می توانید از مشاوره تلفنی رایگان متخصصین این مراکز استفاده کنید. همینطور می توانید برای دریافت اطلاعات بیشتر صفحه اینستاگرم سایبر را نیز به آدرس زیر دنبال کنید:
نظر بدهید