آنچه در این مقاله خواهید خواند:
وسواس فکری و 6 نشانه اصلی بروز آن
وسواس فکری، اختلال عصبی رایجی است که مانند وسواس، نخست با دو مشخصه‌ی تکرار فکرهای وسواسی و اعمال ناشی از اجبار بروز پیدا می‌کند. افکاری که موجب ایجاد وسواس فکری می‌شوند بسیار آزاردهنده بوده و فرد مبتلا را به شدت به خود درگیر می‌کنند.
اگر فرد در این مرحله از بروز علائم وسواس فکری، نتواند آن ها را متوقف کند با افزایش این افکار، به تدریج استرس و اضطراب به فرد هجوم آورده و او را از پای در می‌آورند و چاره‌ای نمی‌ماند تا برای خلاصی از افکار مزاحم، دست به اعمال غیر ارادی و گاهاٌ برخلاف میل خود بزند.
افکار آزار دهنده حاصل از وسواس فکری
جالب است بدانید که بیشتر این فکرها برای فرد مبتلا، ترس و نگرانی به همراه می‌آورند و منشاء اصلی برای هر رفتار وسواس گونه‌ای می‌باشند. ترس از آلودگی یا نگرانی ناشی از خاطرات بد زندگی در گذشته موجب اضطراب و استرس شده و در نتیجه فرد اقدام به تمیز کردن بیش از حد محیط پیرامون خود و یا مراقبت‌های زیاد نسبت به اطرافیان خود، می‌کند. برخی از این رفتارها در ابتدا منطقی به نظر می‌رسند. هر کسی حق دارد از عزیزان خود مراقبت کند اما وقتی این مراقبت از کنترل خارج شده و موجب آزار عزیزان شود، دیگر وسواس فکری نامیده میشود، نه یک رفتار طبیعی.
رفتار اجباری چیست؟
به رفتارهایی که فرد مبتلا به وسواس فکری بروز می‌دهد تا فشار ناشی از هجوم افکار را کاهش دهد، رفتار اجباری گفته میشود. این نوع رفتار معمولاٌ، تا حدودی از کنترل فرد مبتلا خارج بوده و حتی در برخی مواقع او از یادآوری عملی که انجام می‌دهد ناتوان می‌ماند. فرد با انجام این اعمال اجباری، در ذهن خود تصور می‌کند که در حال جلوگیری از یک اتفاق ناگوار است. برای همین هم هست که رفتارهای اجباری با تکرار همراه می‌شوند. در بیشتر موارد، میان رفتارهای اجباری و کم شدن آزار ناشی از وسواس فکری ارتباط منطقی برقرار نیست.
به عنوان مثال فردی که روزانه چندین بار به حمام می‌رود، حس می‌کند که با هربار حمام رفتن و شستشوی خود، می‌تواند از آلودگی بدن و همچنین بیمار شدن در اثر آلودگی جلوگیری نماید و در ذهن خود یک ارتباط کاملاٌ منطقی بین حمام رفتن و رسیدن به سلامتی یا حفظ آن ساخته است در حالی که در حقیقت چنین ارتباطی هرگز صحت ندارد.
علائم وسواس فکری نگران کننده هستند اما بهتر است بدانید که این نوع اختلالات عصبی با استفاده از روش‌های مختلف قابل کنترل و درمان است. درباره‌ی درمان وسواس بیشتر بخوانید.
وسواس یا هوشیاری!
فرض کنید پس از سپری کردن یک روز طولانی، خسته از سر کار برگشته و می‌خواهید استراحت کنید. ناگهان فکر می‌کنید که ممکن است درب ورودی خانه را باز گذاشته باشید. مضطرب بلند می‌شوید و درب را چک می‌کنید که قفل هست یا نه. هنگامی که از قفل بودن آن اطمینان حاصل کردید، برمی‌گردید و به استراحت ادامه می‌دهید، اما این فکر که نکند درب خانه باز باشد، دست از سر شما برنمی‌دارد؛ دوباره به سمت درب وروردی می‌روید و آن را چک می‌کنید و این عمل ممکن است بارها تکرار شود.
گاهی چنین رفتارهایی به اشتباه هوشیاری تلقی می‌شوند. هوشیاری عبارت است از آن چیزهایی که شما تجربه می‌کنید، مراقب خود هستید و با آگاهی کامل، نه از روی اجبار رفتار می‌کنید. بررسی بسته بودن درب خانه طبیعی است. اما وقتی تعداد دفعات آن افزایش می‌یابد و شما از این امر آگاهی ندارید یا نمی‌توانید بر آن غلبه کنید، این رفتار از حوزه‌ی هوشیاری شما خارج و تبدیل به وسواس فکری شده است.
نشانه‌های اصلی ناشی از اختلال وسواس فکری
اگر نشانه‌های زیر را در هر یک از افرادی که با آن ها سر و کار دارید مشاهده کردید از آن ها دعوت کنید تا اقدامات لازم جهت درمان وسواس فکری را هرچه سریع‌تر آغاز نمایند. برای کسب اطلاعات بیشتر می توانید از مشاوره تلفنی رایگان کارشناسان مراکز علوم اعصاب و روانشناسی سایبر استفاده کنید.
اهمیت بیش از حد به پاکیزگی
میکروب‌ها دشمن سلامتی هستند و هرجا که حضور داشته باشند، آن جا آلوده است. اما آیا میکروب‌ها آنقدر مقاوم هستند که نیاز باشد محل استقرار آن ها را ده‌ها بار ضدعفونی و تمیز کرد؟ هرگز، این یک رفتار ناشی از وسواس فکری است.
ترس از بیمار شدن
فرد در اثر یک سری تکانه‌های عصبی و افکار بی دلیل دائماٌ نگران است که مبادا بیمار شود. اگر از کنار فردی که در حال سیگار کشیدن است عبور کند و بوی سیگار را حس کند، به شدت نگران میشود که مبادا همین بوی سیگار موجب ابتلای او به سرطان شود. این افکار تا جایی پیش می‌روند که فرد از سر اجبار به پزشک مراجعه می‌کند.
اهمیت بیش از حد به تقارن و نظم اشیاء
آیا غیر از این است که ما درجهانی مملو از بی‌نظمی زندگی می‌کنیم؟ نظم در ابعاد مطلوب و در جهت رسیدن به برخی اهداف در زندگی، امری ضروری است. اما اگر در نظم بخشیدن به محیط دچار افراط شویم تا حدی که از کارهای دیگرمان باز بمانیم، این رفتار مفید، تبدیل به وسواس فکری شده است.
جمع‌آوری لوازم غیرضروری
فرد مبتلا به اختلال وسواس فکری همیشه نگران است تا نکند وسایل خود را از دست بدهد. دائماٌ به این مسئله فکر می‌کند که لوازم مختلف، ممکن است روزی مورد نیاز شود و اگر آن را از دست بدهم بسیار بد خواهد شد.
شمارش زیاد و افراطی
یک، دو، سه، چهار… باید دوباره آن را بشمارم! این روند بارها تکرار میشود و با گذشت زمان ذهن و جسم فرد مبتلا فرسوده خواهد شد. فرد مبتلا به وسواس فکری، ممکن است در طول روز به شمارش مواردی بپردازد که اهمیت چندانی ندارند.
احساس عدم امنیت
بعضی از افراد مبتلا به اختلال وسواس فکری، دائماٌ فکر می‌کنند در خطر هستند. در ذهن آن ها همیشه کسی در کمین است تا به آن ها آسیب برساند یا اموال‌شان را بدزدد، گاهی این افکار در مورد اجسام بروز پیدا می‌کنند و چنان شدت می‌یابند که فرد را از حالت عادی و رسیدگی به امور روزانه‌ی خود باز می‌دارند.
برخی نشانه‌های فرعی اختلال وسواس فکری
- افکار و تصور افراطی و غیرعادی در مورد چاقی، لاغری، قطع عضو و آسیب رسیدن به قسمت‌های مختلف بدن.
- عدم عزت نفس و اعتماد به نفس، سرزنش خود نسبت به تصمیمات زمان حال و گذشته.
- در برخی مواقع وسواس فکری در مورد اعتقادات مذهبی ایجاد می‌شوند. درگیری بیش از حد ذهن با مضامینی نظیر خیر و شر، بهشت و جهنم و قبول کردن یا رد مذهب و ایجاد شک از جمله این موارد هستند.
- اعمال و رفتار افراطی و واکنش‌های پرخاشگرانه پیرامون مسائل مختلف زندگی.
- نگرانی غیرطبیعی و بی دلیل نسبت به مرگ خود یا عزیزان یا رخ دادن اتفاقات دردناک.
- تکرار جملات، به عنوان مثال حساسیت نسبت به بیان ذکرهای روزانه. فرد فراموش می‌کند امروز ذکر گفته است یا خیر و همین موجب آزردگی خاطر او میشود، در حالی که بارها ذکر گفته، دوباره با ناراحتی اقدام به ذکر گفتن می‌کند و این وسواس فکری، رفته رفته شدت یافته و موجب ضربه به اعتقادات شخصی افراد میشود.
- محاسبات پی در پی ذهنی در مورد درآمد و یا هر مسئله‌ی دیگر.
- نگرانی از بابت آسیب رساندن به خود یا عزیزان خود.
5 علت ایجاد وسواس فکری
عوامل گوناگونی ممکن است در ایجاد وسواس فکری در هر شخصی دخیل باشند. در ادامه با 5 دلیل به وجود آمدن این اختلال در افراد مختلف آشنا خواهید شد.
- عوامل ژنتیکی که از والدین به فرزندان انتقال پیدا می‌کنند.
- اختلالات بیولوژیکی و عصبی مانند، عدم تعادل شیمیایی سروتونین در مغز.
- تغییرات اساسی در زندگی و سنگین شدن بار مسئولیت. مانند: فرزندآوری، ازدواج، ورود به شغل جدید، سرمایه‌گذاری و غیره.
- عوامل رفتاری و توجه و تکرار زیاد آن که در افراد مختلف به شکل های متفاوت نمایش داده میشود مانند عادت به حمام رفتن.
- تجربیات شخصی، بروز حادثه یا از دست دادن یک عزیز، برخورد با مواد شیمیایی و حیوانات.
رفتار صحیح با افراد مبتلا به وسواس فکری
لطفاٌ توجه داشته باشید که کنترل این علائم از عهده‌ی شخص مبتلا به وسواس فکری خارج است و او بدون هیچ قصد و نیت خاصی اعمال اجباری را تکرار می‌کند. پس در صورت مشاهده‌ی چنین رفتارهایی توسط اطرافیانتان، ابتدا آن ها را درک کنید، برخورد صحیح، اولین قدم در درمان وسواس فکری محسوب میشود، اگر به طور مداوم به آن ها بگویید که بس کنند یا بیان کنید که رفتارهای آن ها شما را خسته کرده، نه تنها هیچ کمکی به روند بهبودی آنان نخواهید کرد بلکه یک حس عذاب وجدان نیز در افراد مبتلا به وسواس فکری ایجاد خواهید کرد که خود منشاء آغاز بسیاری رفتارهای مخرب دیگر خواهد شد.
هر انسانی در طول زندگی ممکن است یک سری افکار آزار دهنده یا رفتارهایی شبیه به وسواس فکری را تجربه کند، اما این به تنهایی دلیل کافی مبنی بر ابتلای فرد به این اختلال نیست. فرد مبتلا به وسواس زمان بسیاری را صرف افکار و اعمال وسواس گونه‌ی خود می‌کند تا جایی که این اختلال زندگی او را مختل کند. می‌توانیم بدون اینکه وسواس فکری داشته باشیم هم، به کارهایمان توجه کنیم و هر روز ورزش کنیم، به وضع ظاهری خود رسیدگی نماییم و به اطرافیان خود بسیار ابراز محبت داشته باشیم. پس دقت داشته باشید، هر رفتار شبیه به وسواس، اختلال وسواس نیست. برای دریافت اطلاعات بیشتر در خصوص بهترین مراکز فعال و بهترین پزشک در تهران پیشنهاد می کنیم که مقاله بهترین دکتر درمان وسواس را نیز مطالعه فرمائید.
نتیجه‌ی افکار ناشی از وسواس فکری چیست؟
نکته‌ی مهم دیگر در مورد وسواس فکری این است که، چنین افکاری هرگز به نتیجه نمی‌رسند. فردی که در اثر استنشاق بوی سیگار حس می‌کند مبتلا به سرطان یا بیماری شده است، در حقیقت هرگز مبتلا به سرطان نشده اما این تصویرسازی ذهن او آنقدر قدرتمند است که فرد را مجبور می‌کند به پزشک مراجعه کند. در مورد سایر رفتارهای وسواس گونه نیز این موضوع صادق است. تنها نتیجه‌ای که افراد مبتلا به وسواس فکری می‌گیرند این است که از روند معمول زندگی باز می‌مانند.
نتیجه‌گیری
وسواس فکری، رفتاری پر تکرار از سر اجبار، برای رهایی از فشار ناشی از افکار مزاحم است که با گذشت زمان شدت یافته، فرد مبتلا را از روند زندگی عادی بازمی‌دارد. بسیار اهمیت دارد که با افراد مبتلا به اختلال وسواس با آرامش رفتار شود و از بیان عبارات تحقیر یا تمسخر آمیز پرهیز شود و آن ها را دعوت کرد تا درمان خود را هرچه سریع‌تر آغاز کند. خوشبختانه وسواس فکری درمان دارد و هرچه زودتر برای درمان آن اقدام شود، احتمال موفقیت درمان نیز به مراتب بیشتر خواهد شد. برای دریافت اطلاعات بیشتر و دیدن ویدئو های سخنان جناب آقای دکتر امین اسداله پور در این خصوص، می توانید ما را در صفحه اینستاگرم خود نیز دنبال کنید. آدرس صفحه اینستاگرم مراکز علوم اعصاب و روانشناسی سایبر به نشانی زیر می باشد:
30 Comments