بررسی جامع علائم اوتیسم | شناخت علائم اوتیسم از خردسالی تا بزرگسالی
علائم اوتیسم طیف بسیار گسترده‌ای را شامل می‌شوند. همه افراد بزرگسال و کودکان که به اوتیسم مبتلا هستند، تمامی علائم را بروز نمی‌دهند. نکته جالب توجه این است که برخی از افراد که اصلاً مبتلا به اوتیسم نیستند ممکن است برخی رفتارها و نشانه‌های مشابه را نشان دهند.
افراد مبتلا به اختلال اوتیسم اغلب در برقراری ارتباط عاطفی و اجتماعی با دیگران مشکل دارند. آنها همچنین ممکن است اطلاعات حسی مانند صداها و بوها را متفاوت از افراد دیگر پردازش کنند. این تفاوت‌ها می‌تواند زمینه‌ساز برخی از علائم رفتاری اوتیسم باشد که افراد نشان می‌دهند. با مطالعه این مقاله به شناخت بسیار خوبی از تمامی علائم اوتیسم در ادوار مختلف زندگی یک فرد خواهید رسید.
آنچه در این مقاله خواهید خواند:
شایع‌ترین علائم اوتیسم چیست؟
از ابتدای تولد، توانایی‌هایی وجود دارد که انتظار می‌رود کودکان در سنین مخصوصی به آنها برسند، مانند گریه کردن به منظور خاصی در چهارماهگی و توانایی استفاده از جملات ساده در دوسالگی. اگر کودکی دیرتر به این توانایی‌ها برسد یا اصلاً مهارت‌هایش را توسعه ندهد، ممکن است این امر نشان‌دهندهی یک اختلال رشدی مانند اوتیسم باشد.
اوتیسم را می‌توان تا دوسالگی تشخیص داد، اگرچه علائم ممکن است خیلی زودتر آشکار شوند. برخی از رایج‌ترین علائم اوتیسم که ممکن است در افراد مشاهده شود عبارت‌اند از:
- اجتناب از ارتباط چشمی
- تأخیر در گفتار و مهارت‌های ارتباطی
- تکیه بر قوانین و روال‌ها
- ناراحت شدن از تغییرات نسبتاً جزئی
- واکنش‌های غیرمنتظره به صداها، مزه‌ها، مناظر، بوها و همچنین لمس شدن
- مشکل در درک احساسات دیگران
- تمرکز بر روی طیف محدودی از علایق و اشیاء یا وسواس در آنها
- انجام رفتارهای تکراری مانند تکان دادن مکرر دست
- عدم پاسخ به نام خود تا 12 ماهگی
- عدم اشاره به اشیاء دور تا 14 ماهگی
اولین علائم اوتیسم در کودکان تا دوسالگی
اوتیسم یک اختلال رشدی است. وقتی کودکی به دنیا میآید در هر سنی انتظار می‌رود که یک میزان رشد را در همه زمینه‌ها نشان دهد. وقتی کودک این انتظار را برآورده نمی‌کند، می‌توان این موضوع را به بروز علائم اوتیسم نسبت داد. به‌عنوان مثال کودک با تأخیر قابل توجهی تکلم را شروع می‌کند و یا خزیدن در وی دیرتر از حد معمول مشاهده می‌شود.
به این ترتیب، علائم کمی از انواع اوتیسم در نوزادان قابل مشاهده است. بااین‌حال، اگر نوزاد در دوماهگی، چهارماهگی، شش‌ماهگی، نه‌ماهگی و یک‌سالگی نتواند به میزان رشدی که انتظار می‌رود برسد، این می‌تواند یکی از اولین علائم اوتیسم یا سایر اختلالات باشد. یک نکته قابل ذکر در اینجا وجود دارد اینکه همه نوزادان دقیقاً در یک زمان خاص یک رشد مشخص را نشان نمی‌دهند و طبیعی است که تغییراتی در فرآیند بزرگ شدن وجود داشته باشد. در این زمان بهترین اقدام این است که شرایط کودک، با یک پزشک متخصص در میان گذاشته شود.
برخی از اولین علائم اوتیسم که می‌توان در کودکان زیر یک سال مشاهده کرد عبارت‌اند از:
- لبخند نزدن تا 5 ماهگی
- نخندیدن تا 6 ماهگی
- بی‌تفاوتی نسبت به بازی‌هایی که والدین یا سایر افراد تا 8 ماهگی با وی انجام می‌دهند
- عدم پاسخ به نام خود تا 12 ماهگی
- نگاه نکردن به اشیایی که دیگران سعی در اشاره به آنها دارند تا 12 ماهگی
- ناراحت شدن از صداهای بلند
- خوشحال بودن از اینکه به مدت طولانی به تنهایی به بازی کردن بپردازند
- عدم برقراری ارتباط چشمی مناسب
مهم‌ترین نشانه های این اختلال که ممکن است کودکان نوپا از خود نشان دهند
برخی از علائم اوتیسم که ممکن است در کودکان نوپا مشاهده شود در ادامه ذکر شده است:
- عدم توسعه مهارت‌های زبانی مانند گفتن مامان یا بابا در یک سالگی یا استفاده از جملات ساده در دو سالگی
- برای پاسخ دادن یا درخواست کردن از کوتاه‌ترین جملات ممکن حتی در حد یک کلمه استفاده می‌کنند
- تکرار مکرر کلمات
- عدم علاقه به انجام بازی‌های اجتماعی یا بودن در کنار سایر کودکان
- عدم برقراری تماس چشمی
- درگیر شدن در رفتارهای تکراری مانند تکان دادن دست
حدود 25 تا 30 درصد از کودکان مبتلا به اوتیسم در 18 ماهگی، بعضی از مهارت‌های زبانی را که کسب کرده‌اند، پس از مدتی از دست می‌دهند. در برخی از کودکان یک تا دو سال نیز، ممکن است به مرور از توانایی بازی کردن یا سایر مهارت‌های اجتماعی‌شان کاسته شود.
اوتیسم در کودکان خردسال دارای چه علائمی است؟
علائم اوتیسم معمولاً در دو یا سه سالگی به‌طور واضح مشخص می‌شوند. گستره رفتارها و مهارت‌هایی که در این بخش پوشش داده شده ممکن است در بازه‌ی بین دو تا پنج سالگی آشکار شوند. برخی از علائم که نشان می‌دهند کودک در بازه سنی ذکرشده، دارای اختلال اوتیسم است شامل موارد زیر می‌شود:
- عدم ابراز احساسات یا ابراز طیف محدودی از آنها
- مشکل در تفسیر احساسات و گفتار مختلف در دیگران
- عدم وابستگی به والدین
- عدم علاقه به انجام بازی‌های اجتماعی یا همراهی با کودکان دیگر
- علاقه به بازی با یک اسباب‌بازی یا شی‌ء خاص
- تکرار کلمات یا عبارات دیگران (Echolalia)
- تکرار بیش از حد کلماتی که خودشان بیان می‌کنند
- استفاده از زبان و عبارات رسمی، به‌جای زبان عامیانه برای هم‌سن‌های خود
- عدم توسعه مهارت‌های زبانی
- مشکل در آموزش استفاده از سرویس بهداشتی
- رفتارهای چالش‌برانگیز، مانند کوبیدن سر به دیوار یا کندن پوست برخی قسمت‌های دست و پا
- درگیر رفتارهایی مانند تکان دادن و چرخاندن سر
کودکان مبتلا به اوتیسم در تفسیر افکار و احساسات دیگران مشکل دارند و اغلب نشانه‌های اجتماعی را به درستی متوجه نمی‌شوند. یکی از علائم اوتیسم در کودکان این است که تفاوت بین عبارت «بیا اینجا» وقتی با لحن دوستانه گفته می‌شود با زمانی که با عصبانیت بیان می‌شود، تشخیص نمی‌دهند. این می‌تواند گیج‌کننده باشد و تصوری را ایجاد کند که کودک با دیگران ارتباط برقرار نمی‌کند.
باید به این نکته توجه کرد که Echolalia (تکرار افراطی کلمات) بخشی طبیعی از روند رشد زبان بسیاری از کودکان است و معمولاً در حدود سه سالگی از بین می‌رود؛ اما در کودکان مبتلا به اوتیسم با افزایش سن این مورد در آنها افزایش می‌یابد.
شناخت علائم اوتیسم در کودکان بزرگتر و نوجوانان
اگرچه می‌توان علائم اوتیسم را از سن دو یا سه سالگی به‌طور قطع تشخیص داد، اما در بسیاری از کودکان تا زمانی که بزرگتر شوند این علائم تشخیص داده نمی‌شوند. علائم خفیف‌تر در کودکان مبتلا به اوتیسم که عملکرد بالاتری دارند، ممکن است تا زمانی که به مدرسه نروند شناسایی نشوند. باید به این جمله توجه کرد «اوتیسم دارای یک طیف وسیع از علائم است»، به‌این‌ترتیب کودکان تجربیات متفاوتی از زندگی روزمره خواهند داشت.
علائم اوتیسم در کودکان و نوجوانان با محدوده عملکردی بالا
در کودکانی که به سن پنج سالگی و یا نوجوانی می‌رسند و عملکرد بالاتری دارند و به‌نوعی علائم اوتیسم در آنها ضعیف‌تر است رفتارهای متفاوتی را می‌توان مشاهده کرد. در ادامه به برخی از مهم‌ترین آنها اشاره شده است:
- طیف محدودی از علایق یا وسواس‌های خود را نسبت به موضوعات خاص گسترش می‌دهند.
- درگیر رفتارهای تکراری مانند حرکت پروانهای دست می‌شوند.
- تماس چشمی برقرار نمی‌کنند.
- در تعاملات اجتماعی مشکل دارند.
- احساسات دیگران یا خودشان را درک نمی‌کنند.
- ترجیح می‌دهند بیشتر اوقات خود را به تنهایی سپری کنند.
- از تماس فیزیکی خودداری می‌کنند.
- الگوهای غیرعادی برای خوابیدن نشان می‌دهند.
- از زبان رسمی به‌جای زبان عامیانه برای ارتباط با هم‌سن‌های خود استفاده می‌کنند.
- به روال‌ها و قوانین اهمیت زیادی می‌دهند.
- برای غذاها، لباس‌ها یا اشیاء خاص ترجیحات قوی و منحصربه‌فردی را نشان می‌دهند.
علائم اوتیسم در کودکان و نوجوانان با محدوده عملکردی پایین
برای کودکانی که علائم اوتیسم در آنها شدیدتر است و محدوده عملکردی پایین‌تری دارند نشانه‌های اوتیسم متفاوت‌تر در این محدوده سنی بروز می‌کند. برخی از این نشان‌ها را می‌توان در قالب موارد زیر مشاهده کرد:
- اصلاً از گفتار استفاده نمی‌کنند.
- از تغییرات روتین به شدت مضطرب می‌شوند.
- رفتار چالش‌برانگیز از خود نشان می‌دهند، مانند پرخاشگری یا کوبیدن سر به دیوار.
- برای زندگی روزمره، مانند حمام کردن و لباس پوشیدن، به کمک نیاز دارند.
- درگیر رفتارهای تکراری، مانند چرخاندن بالاتنه می‌شوند.
- بر قوانین و روال‌ها اصرار می‌کنند.
- ترجیحات سفت و سختی برای غذاها، لباس‌ها یا اشیاء خاص ایجاد می‌کنند.
- نیاز به رژیم‌های غذایی تخصصی دارند.
در 25 تا 50 درصد موارد، اوتیسم در کودکان باعث می‌شود که کودک ارتباط کلامی را توسعه ندهد. به‌ندرت پیش میآید که ارتباط کلامی با تأخیر و بعد از پنج‌سالگی ایجاد شود. به این ترتیب، بخش قابل توجهی از کودکان مبتلا به اوتیسم، به نوجوانان و افراد بزرگسالی تبدیل می‌شوند که توانایی تکلم را تا حدود زیادی ندارند.
اوتیسم در افراد بزرگسال چه علائمی دارد
اوتیسم یک اختلال مادام‌العمر‌است و این عارضه در برخی موارد تا زمانی که فرد بالغ شود تشخیص داده نمی‌شود. دلیل این امر می‌تواند این باشد که افراد مبتلا به اوتیسم در محدوده عملکردی بالاتری قرار می‌گیرند و علائم اوتیسم در آنها شدت کمتری دارند. گاهی نیز اوتیسم، با موارد دیگری همچون اختلال کمبود توجه، بیشفعالی و یا وسواس فکری اشتباه گرفته می‌شود. اگرچه درمان‌های موجود می‌تواند تا حدودی برخی از علائم ظاهری را بهبود بخشد، اما افراد مبتلا به اوتیسم همیشه حواس مختلف (حس بویایی، چشایی، بینایی و شنوایی) را به روش‌های غیرمعمولی پردازش می‌کنند.
علائم اوتیسم در افراد بزرگسال با محدوده عملکردی بالا
همان‌طور که در بخش قبل بیان شد، علائم اوتیسم یک طیف گسترده را شامل می‌شوند. شایان ذکر است که این موضع در افراد بزرگسال نیز صادق است. در ادامه به بیان برخی از علائم، برای این افراد که به لحاظ عملکردی در محدوده بالایی از اختلال اوتیسم قرار می‌گیرند (علائم به‌صورت ضعیف در آنها دیده می‌شود) پرداخته شده است:
- در تعاملات اجتماعی مشکل دارند.
- از برقراری ارتباط چشمی خودداری می‌کنند.
- حرکات غیرکلامی صورت یا بدن، مانند اخم کردن یا بالا انداختن شانه‌ها را درک نمی‌کنند.
- تغییرات در لحن صدا، مانند طعنه را درک نمی‌کنند.
- با قوانین و روال‌ها آرامش دارند.
- از تغییرات جزئی در روال‌هایی که تعریف کرده‌اند ناراحت می‌شوند.
- نسبت به صداهای بلند، بوها یا مزه‌های شدید حساسیت کمتر یا بیش از حد دارند.
- درگیر رفتارهای تکراری مانند قدم زدن می‌شوند.
- طیف محدودی از علایق را دارند.
- حافظه به‌شدت خوبی دارند و حقایق را به خاطر می‌سپارند.
علائم اوتیسم در افراد بزرگسال با محدوده عملکردی پایین
علائم اوتیسم در بزرگسالانی که محدوده عملکردی پایین‌تری دارند یعنی علائم به‌صورت شدید در آنها قابل‌مشاهده است، می‌تواند شامل موارد زیر باشد:
- هرگز به‌صورت کلامی ارتباط برقرار نمی‌کنند یا فقط مهارت‌های کلامی محدودی دارند.
- برای زندگی روزمره، مانند حمام کردن و لباس پوشیدن، به کمک نیاز دارند.
- درگیر رفتارهای تکراری می‌شوند.
- به رعایت قوانین و روال‌ها به طرز افراطگونه‌ای اصرار دارند.
- تغییرات در روال‌ها به‌شدت آنها را مضطرب می‌کند.
- رژیم‌های غذایی تخصصی برای آنها یک باید است.
نتیجه‌گیری
در این نوشتار سعی شد تا تمامی علائم اوتیسم در محدوده‌های سنی مختلف مورد ارزیابی قرار گیرد. اکثر کودکان مبتلا به اختلال اوتیسم قبل از رسیدن به دو سالگی علائمی را نشان می‌دهند که می‌تواند، تشخیص زودهنگام را امکان‌پذیر کند و این کلیدی‌ترین مورد در درمان اوتیسم است.
اگر نیاز به مشاوره درخصوص علائم اوتیسم در خود یا فرزندتان هستید، می توانید از مشاوره رایگان متخصصین این اختلال در مراکز علوم و اعصاب و روانشناسی سایبر نیز استفاده کنید.
آکادمی اطفال آمریکا توصیه کرده است متخصصان سلامت در معاینات 18 ماهگی و 24 ماهگی کودک، علائم اولیه اوتیسم را در آنها بررسی کنند.
تشخیص و راهکار
به‌طور کلی ابزارهای مختلفی در حال حاضر وجود دارد که در تشخیص علائم اوتیسم می‌تواند مفید باشند. اما آنچه مهم است آگاهی لازم و کافی خانواده‌ها نسبت به علائم اختلال اوتیسم در محدوده‌های سنی مختلف است. این امر موجب اقدام به‌موقع خواهد شد که در روند درمان اوتیسم حیاتی است.
با تشکر از وقتی که صرف خواندن این مقاله کردید، برای دریافت اطلاعات بیشتر در خصوص تشخیص علائم اوتیسم، می توانید ویدئو ها و صحبت های دکتر امین اسداله پور در این خصوص را در صفحه اینستاگرم مراکز علوم اعصاب و روانشناسی سایبر به نشانی زیر مشاهده کنید.
1 دیدگاه