عوارض تشنج؛ از لحظاتی قبل از شروع تا مدتی پس از پایان آن
عوارض تشنج وقتی دیده می شوند که سلول‌های عصبی حاوی پیام (نورون‌ها) نتوانند از مسیرهای ارتباطی عبور کنند و اختلال عصبی ناگهانی و غیر قابل کنترلی در قالب حملاتی به نام تشنج در مغز روی دهد. تشنج طبیعی معمولاٌ بین 3 تا 5 دقیقه طول خواهد کشید و اگر طولانی‌تر شد باید حتماٌ با اورژانس تماس گرفته شود.
تشنج نیز مانند دیگر اختلالات و بیماری‌ها، نشانه‌هایی از خود بر جای می‌گذارد. برخی از این نشانه‌ها که از این پس آن ها را عوارض تشنج می‌خوانیم، پس از گذشت مدت کوتاهی از حمله رفع شده و فرد به زندگی عادی باز خواهد گشت. عوارض دیگری نیز وجود دارند که با تداوم تشنج و افزایش دفعات آن گسترش یافته و هر بار که فرد دچار حملات تشنجی شود، گسترش بیشتری خواهند یافت.
دلایل بروز تشنج تا قبل از بررسی توسط افراد متخصص معمولاٌ ناشناخته خواهد ماند مگر آن که فرد مبتلا قبلاٌ تشنج را تجربه کرده باشد و بتوان با رجوع به مدارک پزشکی او، از دلایل بروز تشنج اطلاعاتی به دست آورد. بسته به علت و نوع تشنج، عوارض آن نیز متفاوت خواهند بود. در تشنج‌های از نوع کانونی، عوارض تشنج ارتباط مستقیمی با کانون بروز تشنج و نقشی که کانون در مغز ایفا می‌کند و همچنین میزان آسیب ناشی از شدت و مدت بروز اختلال دارد.
لازم به ذکر است عوارض برخی از تشنج‌ها مانند تشنج تب‌دار، حدوداٌ 15 دقیقه پس از رفع اختلال به طور کامل از بین خواهند رفت.
آنچه در این مقاله خواهید خواند:
4 مورد از مهم‌ترین عوارض تشنج
عوارض تشنج، از 4 دسته زیر خارج نیستند و هر عارضه‌ای زیرمجموعه‌ای از یک یا چند نوع آن ها است.
- تأثیر بر حالات افراد
- تأثیر بر حرکات بدنی افراد
- بهم ریختن رفتار و اخلاق افراد مبتلا
- تأثیر بر سطح هوشیاری افراد
نشانه‌هایی که پس از تشنج بروز می‌کنند شامل موارد زیر می‌شوند:
- حرکات لرزشی و غیر قابل کنترل قسمت‌های مختلف بدن (بدنی – حالت – هوشیاری)
- بروز علائم احساسی و هیجانی مثل خشم، ترس و اضطراب (رفتار و اخلاق – شناختی – حالت)
- کاهش و یا عدم هوشیاری (هوشیاری)
- گیجی موقتی و یا طولانی مدت (هوشیاری – حالت)
- تغییرات شناختی (حالت – رفتار و اخلاق)
عوارض تشنج ناشی از بیماری صرع
تشنج‌های حاصل از بیماری صرع معمولاٌ طولانی مدت هستند و به شکل یک سلسله از تشنج‌های پی درپی بروز پیدا می‌کنند. این گونه از تشنج‌ها به شدت هوشیاری فرد مبتلا را کاهش داده و گاهاٌ تا 30 دقیقه به طول می‌انجامند. از جمله عوارض تشنج ناشی از بیماری صرع عبارت اند از:
- وارد آمدن آسیب‌های جدی و ماندگار به مغز ( آسیب به کانون بروز تشنج).
- آسیب رسیدن به قلب (تغییر ریتم قلب، کاهش و یا افزایش ناگهانی ضربان قلب).
- آسیب ناشی از ورود مواد غذایی و یا مایعات به داخل ریه ها (آسپیراسیون ریوی) که می‌تواند دائمی و یا موقتی باشد.
- آسیب‌های ناشی از افزایش ناگهانی دمای بدن (هیپترمی)
عوارض تشنج ناشی از صرع مقاوم به دارو، یکی از خطرناک‌ترین انواع عارضه‌های تشنجی هستند. در بررسی‌ها، گزارش شده است که این نوع تشنج معمولاٌ در افراد مسن ایجاد شده و گاهی تا یک ساعت ادامه یافته است و در 80 درصد افراد مبتلا، منجر به مرگ خواهد شد.
بررسی همین علائم کافی است تا به شما یک هشدار جدی بدهیم. نخستین علائم بروز تشنج را جدی بگیرید و بدون هیچ وقفه‌ای جهت درمان تشنج اقدام نمایید. در ادامه با ما همراه باشید تا دیگر عوارض تشنج را بررسی کنیم.
عوارض تشنج ناشی از ترک مواد مخدر و الکل
ترک ناگهانی الکل، مواد مخدر و همچنین داروهای آرام بخش می‌توانند شدت و به تبع آن عوارض تشنج را افزایش دهند. فردی که چندین سال وابسته به این مواد بوده، اگر بخواهد در عرض یک هفته یا یک ماه آن ها را ترک کند، با شدیدترین عوارض تشنج مواجه خواهد شد. این عوارض که در اثر بروز تشنج تونیک کلونیک بروز پیدا می‌کنند عبارتند از:
- لرزش کوتاه یا طولانی مدت
- سفت و سخت شدن بیش از حد عضلات بدن
- عدم هوشیاری موقتی و یا طولانی مدت، در نتیجه‌ی آن هذیان گویی و سردرگمی فرد مبتلا
- ابتلا به دلیریم ترمنس و بروز علائمی از جمله (بیش فعالی، لرزش، ترس و اضطراب، بی‌خوابی، تهوع، توهم و از دست دادن هوشیاری) حدوداٌ 30 درصد افراد به این نوع عارضه دچار خواهند شد.
- مرگ ناگهانی (SUDEP) در اثر تشنج (این نوع مرگ با احتمالی حتی کمتر از 1 درصد روی می‌دهد). بیشتر در مردان و همچنین زنان باردار با سابقه‌ی طولانی ابتلا به صرع روی می‌دهد. طی این عارضه، عضلات تمام بدن منقبض شده و فرد بیهوش می‌شود و در بیشتر موارد فاقد علامت خاصی گزارش شده است.
توجه داشته باشید که هم مصرف مواد مخدر و هم ترک آن برای افراد مبتلا به تشنج دردناک خواهد بود و ریسک مرگ آن ها را افزایش خواهد داد، پس بسیار مهم است با ارائه‌ی آموزش‌های صحیح این آگاهی به افراد دچار تشنج و بیماری صرع داده شود تا از مصرف مخدرها و مواد الکلی به شدت پرهیز کنند تا به عوارض تشنج ناشی از ترک آن ها دچار نشوند.
خطرات احتمالی ناشی از بروز تشنج
از دیگر عوارض تشنج می‌توان به خطراتی اشاره کرد که هنگام بروز تشنج یا بعد از آن افراد مبتلا را تهدید می‌کنند. این خطرات می‌توانند با یک حمله‌ی تشنجی و یا در اثر چند حمله پی درپی ایجاد شوند. افراد مبتلا به تشنج‌های تونیک کلونیک معمولاٌ بیشترین آسیب‌ها را تجربه می‌کنند زیرا هنگام حمله با کاهش و یا از دست رفتن هوشیاری مواجه هستند.
لازم است بدانید تمامی این آسیب‌ها منجر به مرگ نخواهند شد. میزان آسیب وارده، با نوع و شدت تشنج و همچنین محلی که فرد مبتلا در آن قرار دارد ارتباط مستقیم دارد و می‌تواند افراد مبتلا را به مشکلات کوتاه و یا طولانی مدت زیادی دچار کند. در ادامه با 5 مورد از عوارض تشنج در این افراد ذکر شده است.
1. خطر شکستگی استخوان‌های بدن
یکی از عوارض تشنج که به صورت گسترده مشاهده می‌شود، شکستگی استخوان است. از مهم‌ترین علل این شکستگی‌ها می‌توان به، از دست رفتن هوشیاری افراد و به تبع آن عدم تعادل و زمین خوردن (سقوط) آن ها اشاره کرد. از دلایل دیگر این شکستگی‌ها، می‌توان به انقباض شدید عضلات و در نتیجه فشار بیش از حد آن ها بر استخوان‌ها و مصرف بعضی از داروهای کنترل و درمان صرع که منجر به کم شدن تراکم استخوان‌ها می‌شوند نیز اشاره کرد.
2. خطر سوختگی در اثر تشنج
طبق گزارشات، مبتلایان به بیماری صرع بیشترین آسیب سوختگی ناشی از عوارض تشنج را تجربه کرده‌اند. وقتی هنگام انجام دادن کارهای روزانه از جمله پختن غذا، اتو کشیدن لباس‌ها، استفاده از آب جوش و غیره دچار حملات تشنج می‌شوند، چنین عارضه‌های دردناکی را تجربه می‌کنند. همچنین گزارشاتی از عوارض تشنج مبنی بر سوختگی با مواد شیمیایی و آتش در محیط‌های خارج از خانه نیز داده شده است.
3. آسیب به مفاصل
در رفتگی شانه یکی از رایج‌ترین عوارض تشنج در این دسته می‌باشد. وقتی فردی را در حین تشنج مشاهده می‌کنید، هرچه سریع‌تر او را به پهلو بخوابانید و مراقب او باشید تا در طول مدت حمله تا حد زیادی از این خطر در امان بماند.
4. عوارض تشنج منجر به تصادف
در این مورد، هیچ تفاوتی میان راننده و عابر پیاده وجود ندارد، هر دو به یک اندازه مستعد تصادف هستند. چه فردی که در هنگام عبور از عرض خیابان دچار حمله تشنج می‌شود و چه راننده‌ای که مبتلا به بیماری صرع است و پشت فرمان نشسته، هر دو به یک اندازه در خطر تصادف که یکی از عوارض تشنج است، هستند. طبق گزارشات خطر تصادف افراد دارای ریسک تشنج حدود 26 برابر بیشتر است. مبتلایان به تشنج که قصد رانندگی دارند، حتماٌ با پزشک متخصص خود در این رابطه مشورت نمایند.
5. عوارض ناشی از آسپیراسیون ریوی
زمانی که در اثر تشنج، به طور اتفاقی یک ماده به جای عبور از مری، وارد نای و مجاری عبور هوا شود آسپیراسیون روی داده است. این عارضه معمولاٌ به ندرت روی می‌دهد مگر آن که تشنج طولانی مدت شود و به تبع آن از دهان فرد ترشحاتی کف مانند خارج شده، این مواد به جای عبور از مری به نای راه یابند. آسپیراسیون خود به تنهایی می‌تواند عوارض تشنج دیگری از جمله: ذات الریه، عفونت ریه، التهاب ریه و یا انسداد مجاری تنفسی را نیز ایجاد نماید. برای جلوگیری از این عارضه باید فرد مبتلا را به پهلو خواباند.
از دیگر خطرات احتمالی ناشی از عوارض تشنج، می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- آسیب به زبان، سر و سایر نقاط بدن
- غرق شدن
- ایجاد درد در نقاط مختلف بدن (درد در عضلات در اثر انقباض سر، شکم، سینه و غیره).
- جراحت و کبودی
عوارض تشنج با چه احساسی همراه است؟
برای پاسخ به این سؤال ابتدا باید بدانیم آیا فرد مبتلا در هنگام تشنج هوشیار است و یا هوشیاری خود را به طور کامل از دست داده؟
عوارض تشنج کانونی معمولاٌ قسمت خاصی از مغز را درگیر می‌کنند. اگر هنگام این نوع تشنج هوشیاری از دست برود به نام “اختلال در شروع کانونی” و اگر هوشیاری از دست نرود “عدم اختلال در شروع کانونی” شناخته می‌شوند.
عوارض تشنج با شروع کانونی می تواند احساسات زیر را در بر گیرد:
- هیجانات شدید و ناگهانی (ترس، شادی و غیره)
- آشنا پنداری یا دژاوو (صرع در قسمت لوب گیجگاهی)
- احساس افزایش و یا کاهش دمای بدن
- حس مورمور یا سوزنسوزنشدن و یا بیحسی
- گیجی
- درد معده
- عبور موج از سر
- احساس اینکه قسمت‌های و اندام های مختلف بدن، کوچک تر یا بزرگ تر می شوند
احساسات ناشی از عوارض تشنج عمومی (غیر کانونی)
- حس هاله‌ای از چیزی (هاله نور، سایه و غیره) که خبر از شروع شدن تشنج می‌دهد.
- احساس درد (اگر هنگام تشنج هوشیاری از دست نرود)
- حسی شبیه به برخورد موج الکتریکی به بدن
وقتی صحبت از احساسات می‌شود یعنی تشنج هنوز روی نداده و حتی بعد از وقوع آن هم، فرد مبتلا هنوز هوشیاری خود را به طور کامل از دست نداده است. احساسات را می‌توان به نوعی عوارض تشنج قبل از وقوع آن در نظر گرفت که معمولاٌ در افراد با سابقه‌ی تشنج به وجود می‌آید.
از جمله‌ی دیگر عوارض تشنج می‌توان به موارد زیر اشاره نمود:
- از دست رفتن موقت یا طولانی مدت حافظه
- سرگیجه
- اختلال در تکلم
- حالت تهوع و بروز ناراحتی معده
- ضعف و بی حالی و خستگی شدید
عوارض تشنج در دوران بارداری
تشنج در این دوران هم برای نوزاد و هم برای مادر بسیار خطرناک است. از طرفی مصرف برخی داروهای ضد تشنج نیز می‌تواند نوزاد را با اختلالات شدید مواجه کند. مبتلایان به بیماری صرع بهتر است قبل از بارداری با پزشک متخصص خود مشورت نمایند. در تمام طول بارداری نیز باید تحت مراقبت‌های پزشکی قرار داشته باشند.
مشکلات روحی و افسردگی
افسردگی جزء اولین عوارض تشنج و همچنین آخرین آن ها می‌باشد. مشکل افسردگی هم به مسائل روانی فرد مبتلا و هم به برخورد اطرافیان در محیط پیرامون بستگی دارد. همچنین مصرف داروهای ضد تشنج نیز می‌توانند در ابتلا به افسردگی افراد مؤثر باشند. بهتر است افراد مبتلا، همزمان با درمان و کنترل تشنج، تحت نظر یک روانشناس قرار گرفته تا از عوارض روحی تشنج در امان باشند. برای دریافت مشاوره تلفنی رایگان از متخصصین مراکز علوم اعصاب و روانشناسی سایبر با شماره 02144206861 تماس بگیرید.
نتیجه‌گیری
هر اختلالی به همراه خود عوارض جانبی دارد. اختلال تشنج نیز دارای عوارضی می‌باشد که در این مطلب سعی شد به طور کامل مورد بحث قرار گیرند. عوارض تشنج می‌توانند در اثر مصرف دارو، حین حمله و یا قبل و بعد از حمله بروز نمایند و شدت و ضعف آن ها بسته به نوع تشنج و شرایطی که افراد در آن قرار دارند، متفاوت است. بیشتر عوارض تشنج، در دسته‌ی خطرات، در اثر کاهش و یا از دست رفتن هوشیاری افراد مبتلا ایجاد می‌شوند. اگر در ارتباط با این عزیزان بیشتر احساس مسئولیت داشته باشیم و در مواجهه با آن ها کمی هوشیارانه عمل کنیم، می‌توانیم تا حد زیادی از آسیب به آن ها جلوگیری نماییم.
برای دریافت اطلاعات بیشتر و دیدن ویدئو های سخنان جناب آقای دکتر امین اسداله پور ( دکتر تشنج ) در این خصوص، می توانید ما را در صفحه اینستاگرم خود نیز دنبال کنید. آدرس صفحه اینستاگرم مراکز علوم اعصاب و روانشناسی سایبر به نشانی زیر می باشد:
